“Wat is jouw chemie?” “Een historische aflevering van zomergasten. Hulde aan Eberhard en vooral Janine. Fantastische chemie.” “Als er geen chemie meer is moet je voor je zelf kiezen.” “#Chemie? Dat geeft vonken! Hoe werkt vuurwerk?”
Het woord heb ik nog niet horen vallen tijdens de formatie, maar het komt er ongetwijfeld aan. Want bij elke kabinetsvorming hebben veel van mijn collega’s en politici het over de chemie tussen partijen of tussen de onderhandelaars of de aanstaande bewindslieden. Gisteren is het woord vaak getwitterd over de verstandhouding tussen Janine Abbring, presentatrice van Zomergasten en haar gast Eberhard van der Laan, burgemeester van Amsterdam. Het is als een scheikundig effect dat positief uitpakt. Dan is de chemie goed.
che·mie (de; v)
1scheikunde
2(van personen) het goed met elkaar overweg kunnen: tussen die twee ontbreekt het aan chemie
In 1997 is het in die laatste betekenis voor het eerst gebruikt volgens de etymologiebank. In de eerste betekenis gebruiken we het in het Nederlands al sinds 1614. Maar als wisselwerking tussen mensen pas sinds 1997 en in die hoedanigheid is het afkomstig uit het Engels van chemistry. Oorspronkelijk komt chemie uit het latijn: chimia, chemia, uit het Arabisch; met het Arabische lidwoord is geleend alchemie.
Chemie komt dus uit het Engels waar ze het niet eens zijn over de herkomst van het woord. Daar denken ze aan een afgeleide van de oude naam van Egypte, khem, dat zwartheid betekent, de zwarte kunst chemie. Of van het woord al-kimiya, bij elkaar doen. Gooi een paar persoonlijkheden bij elkaar en je krijgt chemie, goede of slechte. De verstandhouding is goed, of gewoon het klikt, gaat niet ver genoeg. De chemie moet goed zijn.
Maar wat bij elkaar wordt gedaan in de scheikunde, kan soms ontploffen. Dat maakt de chemie wel iets gevaarlijks. Ik ben benieuwd hoe dat afloopt met de formatie in gedachte na de vakantie van de onderhandelaars. Als zij gebruind en uitgerust weer elkaar opzoeken en verder gaan bespreken of het huiswerk dat informateur Gerrit Zalm dezer dagen doet, een voldoende krijgt en voldoende is om een kabinet mee te vormen.