Columns van Elske Koopman in 2007
Serieus verzoek
Giel doet een jaartje niet mee en Gerard voorlopig voor het laatst. Wie nu weet waar ik het over heb, zit vanaf 19 december weer aan radio of buis gekluisterd voor Serious Request. Drie dj’s zitten in het glazen huis, dit jaar op het plein in Den Haag, en hongeren zich uit voor het goede doel. Volgens Gerard Ekdom zijn de sapjes die zij driemaal daags krijgen er wel op vooruit gegaan sinds het mensonterende spul van de eerste jaren. Hij zit dit jaar opgescheept met Rob Stenders en Michiel Veenstra en mag voor het eerst in het huis niet roken. Deze week is hij gestopt. Hopelijk houdt hij het vol, want een week niet eten lijkt me al erg genoeg zonder de afkickverschijnselen.
Het doel is dit jaar schoon drinkwater en Eric Corton was in de Centraal Afrikaanse Republiek. Een extreem instabiel en arm land. Daar zijn nog niet zoveel waterpompen waardoor de meeste mensen zijn aangewezen op het vieze oppervlakte water. Zij worden ziek en kunnen niet werken, waardoor ze niet uit de armoede raken.
Ik was mijn handen nog eens, ga naar de wc en denk aan de douche van vanochtend. Ik ben een korte doucher, gebruik de knop voor kort doorspoelen (nog altijd vijf liter water) en laat de kraan nooit lopen, maar toch. Vergeleken bij de gemiddelde Centraal-Afrikaan ben ik een grootverbruiker. Ik heb het afgelopen jaar wel meer over water en vooral het gebrek eraan geschreven en gesproken met een Mozambiquaanse die vertelde dat het waternet tevens niet goed functioneert door corruptie in dat land. Ik kan er niet bij, om met de woorden van Gerard Ekdom te spreken. Kortom ik ga doneren. U toch ook?
Na-apen
Hoe zit dat toch met die Geert Wilders. Sinds het moment dat hij uit de VVD-fractie is, na zijn harde woorden over Turkse toetreding tot de Europese Unie, lijkt hij losgeslagen. Hij kreeg na de verkiezingen negen zetels en sindsdien is het nog erger. Hij noemde een minister knettergek en stelt met zijn fractie om de haverklap vragen. Zoals die over hekken om radicale moslims tegen te houden tijdens de ramadan, of meer recent het in zijn ogen slappe optreden van de politie tegen de scholierenprotesten. Zijn partij vindt het onzin dat er excuses zijn gemaakt voor het harde optreden van de politie door de burgemeester van Middelburg.
Nu heeft Wilders weer wat nieuws bedacht, nou ja, nieuw… Hij gaat een film maken. Net als zijn oud-fractiegenoot Ayaan Hirsi Ali, wil hij via het scherm zijn boodschap overbrengen. Voor die film is Theo van Gogh vermoord. Het lijkt er wel op dat Wilders nog een stap verder wil gaan. Hij brengt een aanklacht tegen de Koran, die in januari op televisie moet verschijnen. Hij is inmiddels al door de minister van Justitie, Ernst Hirsch Ballin, gewezen op de gevaren. Alsof hij die niet zelf had kunnen bedenken. Het kabinet vindt de vrijheid van meningsuiting zwaar wegen en laat Wilders verder zijn gang gaan. Er zijn wel al maatregelen genomen vooruitlopend op de mogelijke reacties op de film. Over de inhoud van de film wil Wilders verder nog niets kwijt. Ik zie hem nog niet met moslims naar de film kijken, zoasl Hirsi Ali dat deed. Aangezien hij steeds een stap verder lijkt te zetten, zal dat hier ook het geval zijn. De vrijheid van meningsuiting is een groot goed, maar respect voor elkaar mogelijk nog groter. Ik ben benieuwd naar de film en of die ook lijkt op Submission.
Kat in het nauw
Een kat in het nauw maakt rare sprongen. En inderdaad. Mark Rutte haalt fel uit naar zijn oud-partijgenoten Geert Wilders en Rita Verdonk. Allebei zijn ze uit de partij gestoten omdat ze niet altijd zeiden wat de fractievoorzitter wilde. Ze zijn beide ook erg populair. Bovendien riep ere-VVD-lid Wiegel op de VVD op te heffen en een liberale beweging te starten. Precies zoals Verdonk dat al had gedaan. Rutte verliest terrein en moet leiderschap tonen. Hij heeft, waarschijnlijk met zijn naaste adviseurs in één of andere Haagse kroeg, een brief geschreven aan de Volkskrant. Daarin maakt hij gehakt van zijn oud-partijgenoten en beweert niet bang te zijn.
Als hij werkelijk niet bang is, had hij alles op zijn beloop gelaten. Veel mensen zullen nu juist extra sympathie krijgen voor de oud-VVD’ers. Want ach, Verdonk heeft het zwaar in haar eenmansfractie met de honderden stukken die wekelijks binnenkomen en moeten worden gelezen. Wilders heeft het wat minder zwaar, maar heeft het vast ook niet gemakkelijk. En nu valt Rutte ze keihard aan.
Misschien heeft hij gedacht dat de aanval de beste verdediging was, maar hij sluit zich nu juist eerder aan bij zijn oud-partijgenoten door harde taal te bezigen op zeer zwakke gronden. Daarmee haal je de weggelopen leden en kiezers niet terug, sterker nog: misschien stoot je ze wel extra af en met hen nog enkele trouwe leden. Het zal even afwachten zijn hoe deze brief in liberale kringen valt, maar het is een rare sprong. En dat met nog zeker drie jaar te gaan tot de nieuwe verkiezingen, als het tegenzit…
Verkiezingen Ozzie Way
Wie denkt dat de verkiezingen alleen hier gaan om de poppetjes en wie het beste overkomt, heeft het mis. Natuurlijk kennen we al de verkiezingshows in de Verenigde Staten waar glitter, glamour en geld boven de inhoud gaan, maar ook in Australië is dat het geval. De huidige liberale premier John Howard is een redelijk saaie man. Kevin Rudd, zijn tegenstander van de Labor partij is iets flitsender. Toch spreken de media in het land van ‘me-tooism’, het na-apen van elkaars voorstellen. Zelf zien ze nog wel verschillen. Howard zegt dat zijn regering heilzaam is geweest voor de economie, de oppositie verwijt hem dat het milieu te weinig aandacht hebben gekregen. De verkiezingen zijn op 24 november.
De huidige regering heeft dit jaar wel geprobeerd een milieuvriendelijker gezicht te krijgen. De oppositie scoort daar al jaren op en Howard liet het versloffen. De oppositie zet nu zelfs in op 20 procent hernieuwbare energie in Tot januari jongstleden. Hij verving enkele ministers en installeerde een minister voor milieu. Die moet een megawaterzuiveringsinstallatie gaan bouwen om het drinkwatertekort in delen van Australië in één keer op te lossen. Prominenten namen een voorschot en dagenlang was het beeld te zien van politici die een glas water dronken dat uit de zuiveringsinstallatie kwam.
Alle goede bedoelingen ten spijt is het Howard niet gelukt zijn milieuvriendelijke masker geloofwaardig te maken. De protestacties worden groter en luidruchtiger. Het is de vraag of hij hier nog uitkomt, of hij nog iets in zijn achterzak heeft. Zo niet dan krijgt Australië premier nummer 26, na negen jaar Howard.
Haagse keizer
De Haagse gemeenteraad zoekt een keizer met presidentieel allure als nieuwe burgemeester. Voor minder doet de raad het niet. Het nieuwe opperhoofd moet over alle mogelijke denkbare eigenschappen bezitten: een goed netwerker met een internationale uitstraling die over uitmuntende bestuurlijke kwaliteiten beschikt. Wie zich herkent in het plaatje heeft nog even de tijd om te solliciteren. Prins Willem-Alexander komt misschien het meest in de buurt, maar die heeft andere doelen in zijn leven. Hij is geboren om het land te leiden en reist bovendien heel wat af om goed omgaan met water te promoten. Helaas voor de raad, maar hij is bezet. Namen die circuleren zijn Piet Hein Donner, Jozias van Aartsen en bijvoorbeeld Annemarie Jorritsma. Allemaal mensen met vlekjes in hun verleden. Dat is niet wat een keizer betaamt, maar hij die zonder zonde is…. Tsja. De meeste keien van bestuurders hebben wel een duister zaakje ergens in het verleden. Om nog maar eens een cliché te gebruiken: waar gehakt wordt vallen spaanders. En hoe zuiver is de huidige burgervader Wim Deetman? Zo kun je overal wel wat achter zoeken en dat is ook zo. Bovendien zijn bestuurders net mensen en daarbij hoort ook het maken van fouten. Ik moet de eerste mens zonder fout nog tegenkomen. Commissaris van de Koningin Jan Franssen vindt de wens van de gemeenteraad een beetje te hoog gegrepen. Toch gaat hij nu op zoek naar de beste kandidaat. Hij leest de brieven, selecteert kandidaten en spreekt met de voor hem onbekenden. Hopelijk voor de raad zit er een aanstormend president tussen. Het zou toch zonde zijn als het profiel niet helemaal past. De vraag is wel of ook de Hagenaars en Hagenezen zitten te wachten op een keizer.
Iets te vieren?
De VVD heeft nog nooit zoveel nieuwe leden er in een keer bij gekregen als de laatste tijd. Iets te vieren, dus. Maar nee. De afgelopen week nog zieke Mark Rutte drinkt misschien best een pilsje op dit mooie bericht. Het zal wel een kleintje zijn. Want tegelijkertijd zijn er nog nooit zoveel mensen tegelijk weggelopen als de laatste tijd. Het Rita-effect? Mensen die blij zijn dat de volgens vele mensen te rechtse Rita Verdonk weg is, besluiten (weer?) bij de VVD te willen horen. Anderen rennen juist weg vanwege het optreden van Rutte die Verdonk de partij uitzette. Eigenlijk is het in de politiek nooit goed. Natuurlijk als je verkiezingen wint, is het even goed. Maar dan kun je alleen nog maar verliezen: stemmen, steun, aanzien. De verliezers, zoals de VVD, zijn eigenlijk beter af. Zij kunnen alleen nog maar stijgen op vele gebieden. Een hobbeltje nemen, vlekje wegwerken, ruzie beslechten of woorden sussen, hoe ze het ook noemen willen: dit kan er nog wel even bij. Rutte zei pas nog dat hij zijn woorden niet gaat aanpassen aan Verdonk of de eerder uit de partij vertrokken Geert Wilders. Toch hoor je hem bij elk interview harder worden en worstelen met zijn woordkeuze. Hij heeft het moeilijk, maar ook dat hoort bij de politiek. Bovendien is hij nog jong, dus hij kan nog ver komen en heeft daar ook wel wat tijd voor. Eigenlijk heeft hij dus wel degelijk wat te vieren. Zijn leerschool zit mooi met fraaie toetsen en praktijktesten. Zoals gezegd begint het vieren pas echt bij de verkiezingsoverwinning en die kan nog lang op zich laten wachten…
Wat doet ze nou?
Iedereen had het eigenlijk moeten kunnen zien aankomen. Het is de persoon die – mij in ieder geval- regelmatig de term oproept: wat doet ze nou? Ze was eerst van plan een eventueel royement aan te vechten. Daarmee zou ze recht doen aan de 620555 kiezers die hun stem op haar hadden uitgebracht. Dat getal viel gisteravond bij NOVA ook weer een paar keer. Het congres had zelfs uitgesproken dat alles gedaan moest worden om Rita Verdonk, want daar gaat het natuurlijk over, voor de partij te behouden. Gisteravond had het bestuur van de VVD nog een gesprek met Lid Verdonk en haar een ultimatum gesteld. Het werkte als een rode lap op een stier, want ze snelde na afloop naar de NOVA-studio en viel met de deur in huis dat ze haar lidmaatschap opgeeft. Een meerderheid van het laatste VVD-congres en haar eigen 620555 VVD-stemmers negerend. Een van de actievoerders die Rita terug wil hebben in de VVD-fractie gaat dooe, hoorde ik hem gisteravond zeggen. Erelid Hans Wiegel is het ook al niet eens met het handelen van het hoofdbestuur. Verdonk zelf had graag binnen de VVD willen blijven. Daar blijkt nu nog weinig van. Zij iis nu druk bezig met het formeren van haar fractie Lid Verdonk en de benodigde ondersteuning. Daar kan ze nu al haar energie op richten, nu ze het royement niet aanvecht. Maar of de achterban daar blij mee is moet nog blijken, over een jaar of drie bij de verkiezingen. Wie wel blij zal zijn is Mark Rutte die nu niet meer bang hoeft te zijn dat Verdonk uit de fractie klapt, of iets zegt wat hij dan weer recht moet zetten.
Offensief
Het kan geen toeval zijn. Dat was het eerste wat ik dacht. Het tweede: dat zij zich hiervoor lenen! Het gebeurde toen ik Pauw en Witteman zag. Drie mensen in uniform zaten daar en zouden vertellen over de missie in Uruzgan. Twee vrouwen en een man. Luitenant-kolonel Gino van der Voet, officier Cindy en luitenant Mariola. De vrouwen worden in Uruzgan ingezet om contact te maken met de vrouwen, maar dat gebeurt amper, gaven ze toe. En opbouw gebeurt wel, maar echt substantieel klonk het mij niet in de oren.
Ik vind het wel erg toevallig dat deze mensen bij het populaire praatprogramma zitten vlak voor de ministerraad beslist over verlenging van de missie in Uruzgan. Ik vermoed een opzetje van het ministerie van Defensie met de programmamakers. Propaganda schoot het even door mijn hoofd. Na een reis over de wereld van verschillende bewindslieden nu opeens het offensief nu bestaat uit militairen zelf. De reisjes werden afgedaan als toeval en meestal volgde een ontkenning dat het alleen over Uruzgan ging. Natuurlijk. Misschien is de algehele politieke situatie in een land ook wel even aan de orde geweest, of zijn wat koetjes en kalfjes voorbij gekomen. Natuurlijk zal iedereen ontkennen dat er een opzetje was. Mij zou het niet verbazen als we straks ook militairen in RTL Boulevard, de wereld draait door en Lingo zien. Allemaal met een glimlach op hun gezicht, want zij doen goed werk en Uruzgan heeft de Nederlanders nodig. Zo wordt een heel volk gemasseerd om straks als de beslissing valt dat ‘we’ langer blijven niet te veel gemord zal worden. Het lijkt me na dit offensief stug als de beslissing anders wordt.
O-woord
Het O-woord is gevallen: het ontslagrecht. Het kabinet wil meer mensen aan het werk helpen en gezien de vergrijzing ligt de kans bij ouderen. Werkgevers willen ze eigenlijk alleen aannemen als ze er gemakkelijk weer vanaf komen. Dilemma, want wie zit te wachten op een baan waar je zo weer uit kunt vliegen? Ook de ouderen zetten hun kennis en ervaring niet zomaar in als ze daar niet wat voor terug krijgen. Het kabinet wil toch het ontslagrecht aanpassen. Minister Piet Hein Donner studeert en praat. Laatst is hij gezien op de kamer van PvdA-kamerlid Mariëtte Hamer. Heel normaal noemde zij het dat de minister even kwam buurten. De PvdA is namelijk tegen de koers die de CDA-minister wil varen. Het zou een uitruil zijn met het referendum. Als de PvdA de draai zou maken en geen referendum voor de nieuwe Europese Grondwet -o nee pardon zo mag het niet meer heten- het nieuwe Europese verdrag zou willen, viel weer te praten over de inhoud van het nieuwe ontslagrecht. Tsja dat Donner direct na het fractieberaad met als uitslag nee tegen een referendum tussen de PvdA-burelen wandelt, is dus heel normaal. Misschien moeten beide partijen het tijdens verkiezingen zo precaire H-woord weer uit de kast halen. Dan komen ze misschien uit de dreigende crisis voor het O-woord. Ook al ontkennen betrokkenen snel dat er een crisissfeer dreigt. Binnen een jaar staan de partijen alweer recht tegenover elkaar. Misschien kan Donner zijn uitspraken over het O-woord nog veranderen in de Handelingen van de Tweede Kamer. Misschien ook niet en als de PvdA dan bij achterban en vakbonden blijft dan kan het nog best een crisis worden. Het is al langer dan zijn eerste, maar hoe lang houdt Balkenende de kikkers van zijn kabinet in de wagen?
SP-gift
De leden van de SP die in de Tweede Kamer of bijvoorbeeld een gemeenteraad aan het werk gaan, dragen een deel van hun inkomen af aan de partijkas. Zo gaat het al jaren. Mensen die het daar niet mee eens zijn, kunnen vertrekken. Er was wel wat meer gebeurt, maar het gedwongen vertrek van Ali Lazrak uit de SP-fractie had wel degelijk te maken met zijn weigering tot het storten van een salarisdeel in de partijkas. Nu blijkt dat de SP de bijdragen aftrekt van de belasting als giften. Ook de afdragers krijgen het advies de bijdrage op te geven bij de belastingdienst als gift. Het omzetten van de door de partij verplichte afdrachten in giften leverde vorig jaar naar het nu schijnt 300.000 euro op. Volgens de partij is niets mis met deze constructie, omdat ook kerken en liefdadigheidsinstellingen op dezelfde manier te werk gaan. Als belastingbetaler financier je dus een deel van de kerkgiften en die van goede doelen. Daar zullen de meeste mensen niet zoveel problemen mee hebben. Wel dat je een politieke partij sponsort waar voor een meerderheid van de belastingbetalers niet eens het hart ligt. De SP mag dan wel groter zijn dan ooit, een meerderheid stemt nog altijd voor een andere politieke partij. Een groot deel van de mensen is misschien ook niet voor een kerk en zeker niet voor het steunen ervan. Misschien is het tijd om de belastingregels hier wat aan te passen. Dubbel voordeel op een gift aan de eigen partijkas moet ergens vandaan komen. Het is niet kies dat de gemiddelde belastingbetaler eraan meebetaalt. Bovendien valt te betwisten of bij een gedwongen afdracht wel sprake is van een gift.
VVD
Het gerommel is nog niet voorbij in de VVD. Na een enerverend congres dat eigenlijk had moeten gaan over de evaluatie van de verkiezingen (rapport van oud-minister Dekker) blijkt meer dan ooit de verdeeldheid. Mark Rutte, die eigenlijk bezig had moeten zijn met het lezen van de Rijksbegroting, moest zijn besluit verdedigen. Hij en hij alleen had Rita Verdonk de fractie uitgezet. Te snel klonk het op het congres en ook in de fractie. Rutte vindt dat Verdonk teveel kritiek uitte op de VVD en neemt haar kwalijk dat ze dat niet binnen de partij heeft gehouden. Ze had de VVD-standpunten moeten verdedigen en verkondigen. Kritiek uit je alleen in de fractie, zo zei Rutte. De bom moest een keer barsten, maar het is een zure appel. Tweederde van het congres steunde het besluit van Rutte. Eenderde stond achter Verdonk die het congres thuis bekeek met een horde journalisten voor de deur en een paar tuinmannen in haar tuin. Zij heeft haar besluit wel of niet uit de partij en voor zichzelf beginnen naar eigen zeggen nog niet gemaakt. Wat die keuze ook wordt, het is een zware kluif. Begint ze voor zichzelf dan heeft ze de zware taak als eenmansfractie meteen de Algemene Beschouwingen in te gaan. Misschien dat ze nog steun krijgt van twijfelaar Fred Teeven. Charlie Aptroot zal zeker niet meegaan. Hij weet nog niet of hij bij de VVD-fractie blijft. Als hij gaat, laat hij zijn Kamerzetel bij de VVD, zei hij tijdens een emotioneel betoog tijdens het congres. Teeven sprak zich nog niet uit. Wel memoreerde hij aan de tijd dat hij als tweemansfractie namen Leefbaar Nederland in de Tweede Kamer zat. Rutte moet zich nu gaan bewijzen en de kikkers in de kruiwagen houden. Hij en hij alleen moet ervoor zorgen dat eenderde van het congres voor de partij behouden blijft. Het uitzetten van Verdonk is zo waarschijnlijk nog lang niet het einde van het gerommel, maar het begin.
Reces
De zomer lijkt nu echt begonnen. Het weer knapt op en is nu echt zomers te noemen. Een verademing na de regen van de afgelopen weken. De Tweede Kamer en het kabinet zijn al even met reces, maar gelukkig bewaarde minister Bert Koenders van Ontwikkelingssamenwerking het fort. Hij was de eerste die het mocht bewaken in afwezigheid van premier Jan Peter Balkenende en diens vicepremiers Wouter Bos en André Rouvoet. De taken zijn deze vakantie een beetje verdeeld zodat de drie kopstukken na een vermoeiend jaar met verkiezingen en formatie even goed uit kunnen rusten. Koenders was dus de eerste en boem. Daar kwam weer een knuppel in het hoenderhok en toeval of niet: zijn naam stond erop. Jawel, de organisatie rond het verdrag van Schokland was niet volgens de regels aanbesteed en -schandalig, oninteger, vriendjespolitiekriekend, gegund aan partijgenoten van de minister. Hij haastte zich te zeggen dat hij de drie heren PvdA’ers nauwelijks kent, ze zeker geen vrienden noemt en nooit iets met ze te maken heeft gehad. Gelukkig voor hem, staan inmiddels ook collega’s André Rouvoet en Ella Vogelaar op het lijstje foute aanbestedingen. Wie bovendien meteen in mei al het rapport van de Algemene Rekenkamer op de jaarverslagen had gelezen, had kunnen zien dat ook respectabele bewindslieden als Gerrit Zalm, Maria van der Hoeven en Henk Kamp op hun ministeries met foute aanbestedingen kampten. Toen waren er andere zaken om over te berichten en gehaktdag is niet sexy. Daarom is gewacht tot het reces, Koenders alleen op het fort en gemakkelijk aan te vallen. Ik ben wel even benieuwd wat de wapens waren… komkommers?
Commissie
De Tweede Kamer laakt regelmatig dat er weer ergens een commissie voor komt. Is het allemaal wel nodig, klinkt het regelmatig. Nu pleiten Kamerleden zelf voor een commissie. Waar gaat het om? Het voorstel van de leiding van de Tweede Kamer, het presidium, om in het eigen budget te snijden. Het kopje koffie of thee zou moeten verdwijnen en daar moet je bij de meeste Kamerleden niet mee aan komen. De bodes lopen bij vergaderingen al rond, al was het maar om briefjes van Kamerleden naar ministers in vak K te brengen en vice versa. Ronald van Raak van de SP dankte de medewerkers van de Tweede Kamer over hun inzet om de nieuwelingen wegwijs te maken. Hij is enthousiast over de bezuinigingen die zijn voorgesteld, maar niet over alles. Hij vindt het wat willekeurig. Ook hij wil een uitgebreide analyse. Daar moet volgens enkele van zijn collega’s een commissie voor komen. Die commissie moet bekijken hoe de Tweede Kamer dan wel op de eigen kosten kan besparen. De kopjes koffie moeten blijven en ook het persbuffet dat onlangs voor veel geld is verbouwd moet open blijven. Van Raak is niet direct voor een commissie, maar heeft wel een idee voor besparingen. Hij wil naar Brits voorbeeld met de premier een wekelijks vragenuurtje in de Tweede Kamer om de week door te nemen. Hij denkt dat dat veel vragen scheelt en dat misschien wel minder nieuws van het kabinet via de media de Kamerleden bereikt. Uitgerekend voormalig parlementair verslaggever en huidig Kamerlid Jan Schinkelshoek vindt dat idee onzin. Hij verwacht juist meer vragen en een leven naar de waan van de dag. Hij moet toch weten dat als geen ander de waan van de dag al regeert.
Vervolg verkiezingen
En weer waren er verkiezingen, maar niet voor iedereen. Ik hoefde vandaag gelukkig niet naar de stembus. Het was de beurt aan de Statenleden. Voor het eerst waren de verkiezingen allemaal tegelijk. Voorheen konden enkele statenleden afwachten hoe anderen hadden gestemd alvorens hun keuze te bepalen. Hier ging het nou allemaal om tijdens de laatste verkiezingen waar ik ook aan mee mocht doen. Ze zeiden allemaal wel dat het voor Provinciale Staten was, maar dat is een wassen neus. Zo lang de provinciale volksvertegenwoordigers zich niet meer laten zien, leven die verkiezingen niet. De leden van de Eerste Kamer die vandaag gekozen worden, zijn veel bekender. Neem Klaas de Vries. oud-minister van Binnenlandse Zaken die daarna zijn vier jaar in de Tweede Kamer gewoon uitzat in tegenstelling tot bijvoorbeeld zijn partijgenoot en collega Tineke Netelenbos. En vertrekkend lid Hannie van Leeuwen. Ooit bekend van haar holletjes naar de interruptiemicrofoon nu als grand old lady van de Senaat. Zij keert niet terug in de groene bankjes. Jawel die oude uit de oude Tweede Kamer. Zij is grijs, een haarkleur die past bij het suffige imago van de Eerste Kamer. Ik heb al meerdere jonge kandidaten her en der gehoord en ook dat zij de boel wel een beetje zullen opschudden en levendig houden. Ach, de oude rotten zijn toch ook wel leuk om naar te kijken. De nacht van Wiegel, de nacht van Van Thijn. Eigenlijk ben ik misschien stiekem een beetje blij dat die nachten zijn geweest. Anders hadden we referenda gehad en burgemeesters moeten kiezen…. Nog meer verkiezingen! Nee, bedankt.
Liegen
Liegen mag niet. Dat kreeg ik met de paplepel ingegoten. Het is één van mijn normen en waarden misschien wel. Verbaasd was ik dan ook toen ik vrijdagochtend vroeg al hoorde dat het kabinet een leugentje toestaat. Goed, ik hoorde ook al vroeg dat een leugentje om bestwil af en toe wel mag, sterker nog, nodig is. Waar houdt de bestwil dan op? Ik kon het ’s ochtends nog niet geloven. Pas toen de ministerraad was afgelopen snapte ik dat dit echt was. Dit kabinet heeft de normen, waarden en omgangsvormen hoog in het vaandel staan, tenminste ik heb meerdere leden zoiets horen zeggen. Waarom dan toch een leugen toestaan aan asielzoekers die onder het generaal pardon willen vallen. Bovendien wat is de tweede leugen, is dat herhalen van je eerste als daarom wordt gevraagd? Dat lijkt me haast niet, want een leugen moet wel geloofwaardig overkomen om te kunnen werken. Je zal met bijvoorbeeld het een enkele keer noemen van je leeftijd niet weg komen. Je herhaalt het nog eens en bij een volgend gesprek nog eens. Is dat het keer op keer liegen waar premier Jan Peter Balkenende het over had? Iedereen haalt haar erbij, dus ook hier maar even: Ayaan Hirsi Ali heeft gelogen over haar leeftijd en over haar echte naam. Toenmalig minister Rita Verdonk wilde meteen haar paspoort intrekken. Lange nachten vol debatten waren het gevolg en Ayaan mocht blijven. Zij had zich toen al teruggetrokken uit de Tweede Kamer. Bovendien had zij al jaren eerder diverse malen toegegeven dat zij had gelogen. Zou Verdonk dat niet geweten hebben, of was dat haar leugentje? En die verklaring van Ayaan hoe die er kwam werd ook niet direct helemaal eerlijk verteld door Balkenende. Toen mocht het liegen al en nu helemaal. Het komt zelfs zwart op wit te staan dat een keertje liegen niet erg is en geen gevolgen heeft voor een pardon. Juist. Pardon?
’t Is stil…
Het is relatief stil op en om het Binnenhof. Na anderhalf jaar verkiezingskoorts lijken de patiënten hun wonden te likken. Moegestreden misschien, of diep teleurgesteld, of verward door de plotselinge verliezen of winsten. Het scheelt ook dat met de nieuwe verhoudingen in de Tweede Kamer de partijen nog even moeten wennen. Voormalig kemphanen Wouter Bos en Jan Peter Balkenende zitten nu samen in het kabinet. André Rouvoet zit ook in het kabinet en de nieuwe fractievoorzitters moeten nog een beetje wennen aan hun rol. De kabinetsleden ook, maar zij doen dat ergens in het land. Hun speelkwartier zit er bijna op. Waar andere kabinetten afspraken na de eerste honderd dagen met de eerste resultaten te komen, heeft dit kabinet besloten de eerste honderd dagen te kijken wat er leeft. Alsof ze anders nooit buiten komen. Zo vastzitten op hun ministeries dat ze geen sociaal leven meer hebben. Toegegeven de ruimte voor privé-uitstapjes voor bewindslieden zijn beperkt vanwege de overvolle werkweken. Neemt niet weg dat het ook gewoon mensen van vlees en bloed zijn met familie en vrienden die net als iedere Nederlander ook tegen problematische regels aanlopen. Het speelkwartier is bijna voorbij. Dan kan na anderhalf jaar weer eens echt worden geregeerd. Nou maar hopen dat Balkenende na drie kabinetten in vier jaar iets heeft geleerd en nog weet hoe het moet, dat regeren.
Leiderschap
Het is inherent aan verkiezingen en misschien wel heftiger nu er zoveel verkiezingen op rij zijn geweest: de verliezende partij krijgt een leiderschapscrisis. Afgelopen weekeinde sloeg PvdA-leider Wouter Bos terug in reactie op zogeheten partijprominenten die twijfelden aan zijn leiderscapaciteiten. Eerder raakte VVD-aanvoerder Mark Rutte aan het wankelen toen bleek dat zijn nummer twee en rivale om het lijsttrekkerschap van weleer meer voorkeurstemmen had dan hij. Zelf binnen het CDA schijnt het gerommeld te hebben, maar die crisis bleef in de luwte bij het openbaar gesteggel door de andere partijen. De PvdA is er nog niet helemaal klaar mee, maar de meeste andere partijen zijn er wel uit. Als Femke Halsema iets populistischer wordt, kan zij volgens het leeuwendeel van de GroenLinksachterban ook nog wel even mee.
Aan de top sta je alleen is de vrije vertaling van een bekend Engels spreekwoord en dat blijkt. De leiders van nu worden aangepakt door hun voorgangers of zoals bij de PvdA door leden en zelfs oud-leden van allerlei pluimage. Het gaat met een soort domino-effect want als één prominent iets zegt, wil de ander ook. Als Hans Wiegel iets vindt, rent menigeen door naar Frits Bolkestein. Bij de PvdA is de keuze iets vrijer. Wim Kok hoor je zelden, maar die heeft nu andere zaken aan zijn hoofd (hoe krijg ik mijn geld op, zou een vraag kunnen zijn). Ad Melkert zit in de Verenigde Staten. Bij de PvdA komt het meer uit de omgeving. Oud-ministers en oud-staatssecretarissen. Jeltje van Nieuwenhoven, oud-fractievoorzitter, onthoudt zich van commentaar. Misschien kan zij met haar rust en vrouwelijke charme de kikkers op en om de PvdA weer in de kruiwagen krijgen, want dat schijnt Wouter Bos niet echt te lukken.
Paspoorten
Eigenlijk stond ik er nooit zo bij stil. Mensen kunnen twee paspoorten hebben. Collega’s, vrienden, studiegenoten, je ziet het niet aan ze af. Ook zij gaan gewoon naar hun werk, eten, drinken, slapen, gewoon zoals ik dat zelf ook doe. Toch schijnen zij nu bijzonder te zijn. Er worden Kamerdebatten over hen gevoerd en de discussie gaat ook buiten de vierkante kilometer vrolijk verder. Opeens hoor ik mezelf ook vragen of iemand misschien twee paspoorten heeft. Hiervoor wist ik van één collega dat hij meerdere paspoorten had. Nu heb ik het al meer gehoord. Zij veranderen niet omdat ze nu opeens uit de kast komen met hun dubbele nationaliteit. Ik ook niet door de wetenschap. Laat staan dat bewindslieden erdoor veranderen. Volgens mij is de stap naar vak K, ofwel het kabinet, een grotere verandering dan dat nu hun paspoorten ter discussie staan. Het paspoort innemen maakt echt geen ander mens van iemand. Tenzij hij of zij daardoor helemaal geen paspoort heeft en jaren op een vliegveld in Frankrijk moet leven (zoals de hoofdpersoon in de film The Terminal overkwam, EK).
Het lijkt nu ook gewoon prijsschieten. Wie in de publiciteit wil komen noemt de paspoorten en iedereen komt en luistert. Het is nieuws dat er nu twee staatssecretarissen zijn met twee paspoorten, terwijl al jaren verschillende volksvertegenwoordigers over twee paspoorten beschikken. Uit alle geledingen, want ook bij de VVD komen ze voor. Dat mogelijk ook in de achterban van Geert Wilders mensen met dubbele nationaliteit zitten is dan ook geen schande. Dat hij niet wil vertellen of zijn vrouw mogelijk een dubbele nationaliteit heeft, moet hij zelf weten. Laten we hopen dat het besef snel komt dat ook staatssecretarissen mensen zijn die zelf keuzes mogen maken.
Democratie
Democratie is een groot goed, zo heet het. Iedereen is vrij om mee te beslissen, bijvoorbeeld over wie het volk mag vertegenwoordigen als bestuurders. Het systeem is niet perfect, want de SP-stemmers hebben niet gekozen voor premier Balkenende. Toch werkt het al jaren. Verschillende partijen in de Tweede Kamer stellen verschillende zaken aan de orde. De partij van de dieren heeft er misschien indirect wel voor gezorgd dat dierenwelzijn een aandachtspunt van dit kabinet is. Bovendien stelt de partij ook in de Tweede Kamer zaken aan de orde waar eerder niet of nauwelijks aandacht voor was. Nog nooit was een behandeling van de begroting van het ministerie van Landbouw zo interessant als de laatste keer. Andere partijen stellen andere zaken aan de orde. Zo vindt de Partij voor de Vrijheid dat er in Amsterdam geen Arabische zender mag komen ten koste van RTL7. Meer aandacht is er voor het standpunt van de partij dat iemand met twee paspoorten niet loyaal kan zijn aan beide landen. Zij mogen van de partij geen staatssecretaris zijn en ook Kamerleden met een dubbele nationaliteit liggen opeens in het schietveld van de partij. Fractieleider Geert Wilders werkt al jaren in één zaal met mensen als Nebahat Albayrak, Khadija Arib en toch stelt hij hun achtergrond nu pas aan de orde. Hij kreeg de kans met steun van de VVD om debatten over deze mensen te voeren. Nu noemt oud-minister Agnes van Ardenne (CDA) twee mensen bij naam die met die steun de ‘democratische rechtstaat verkrachten’ en daarom de Tweede Kamer moeten verlaten. Het betreft Mark Rutte en Henk Kamp. Zij zouden niet volgens de lijnen van de eigen partij hebben gehandeld. Mijns inziens is die uitlating olie op het vuur gooien. Het zou niet over personen moeten gaan in de Tweede Kamer, maar over het controleren van de regering en het vertegenwoordigen van het volk.
Provinciale verkiezingen
Het was weer als altijd, bij de provinciale verkiezingen gaat het om landelijke zaken. En even traditioneel beklaagt iedereen zich erover. Het zijn provinciale verkiezingen die horen over de provinciale politiek te gaan. Vooral de fractievoorzitters van de Tweede Kamer roepen om het hardst dat het niet om landelijke politiek gaat. Nou ja een beetje, omdat de provinciale verkiezingen de samenstelling van de Eerste Kamer bepalen. Daar kunnen wetten eindeloos worden teruggestuurd, dus een pretje voor de coalitie is het niet daar geen meerderheid te hebben. Maar goed, alle fractievoorzitters roepen dat het niet om hen gaat, maar ondertussen. Allemaal lopen ze wel de diverse televisieprogramma’s, radiodebatten, bijeenkomsten in het land af. Zogenaamd ter ondersteuning. Als dat echt zo zou zijn, zouden ze hun mond moeten houden over thema’s als AOW, dubbele paspoorten en dat soort dingen. Ze zouden het dan enkel en alleen over jeugdzorg, ruimtelijke ordening en andere strikt provinciale zaken moeten hebben.
Een andere optie is acceptatie. Roep niet elke vier jaar hoe belangrijk deze verkiezingen zijn, heb het over landelijke thema’s en doe niet net alsof. Loop wel alle debatten en bijeenkomsten af en laat je gezicht overal zien. Misschien dat het dan bij de kiezer wat meer leeft en dat ie, wellicht onder valse voorwendselen, wel gaat stemmen om niet langs de zijlijn te blijven staan. De stoelendans bij de provincies en de Eerste Kamer zijn het gevolg en de kiezer heeft even zijn stem mogen laten gelden. Zuiver is het misschien niet, maar wel minder hypocriet dan elke keer de discussie landelijk regionaal weer op te rakelen.
Weer verkiezingen
De perikelen rond de formatie van een nieuw kabinet zijn net voorbij, of opnieuw moeten we naar de stembus. Eigenlijk hadden we komende week ook Balkenende 3 moeten kiezen, maar inmiddels zit Balkenende 4 al in vak K. Het kan raar lopen. Veel is gespeculeerd over het al dan niet halen van de provinciale verkiezingen op 7 maart met een nieuw kabinet. Dat is gelukt. Voordeel voor de PvdA dat ze nu bewindslieden hebben die mee campagne kunnen voeren. Voor de ChristenUnie geldt dat voordeel ook en misschien wat meer. De achterban daar is oprecht trots op de regeringsdeelname en bij de PvdA kun je je dat afvragen. Zeker omdat de SP de partij nog steeds beticht van ontrouw aan de mogelijke samenwerking. De PvdA zegt dat de SP het niet heeft geprobeerd, de SP zegt dat de PvdA niet genoeg heeft gedaan de partij erbij te houden. Er zou in het geheim al overleg zijn gevoerd over de vorming van de huidige coalitie. Bovendien blijft de hypotheekrente overeind en gaan de AOW-plannen van de sociaal democraten ook al niet door. De komende verkiezingen bieden de nieuwe bewindslieden wel het voordeel dat ze tijd krijgen de stukken door te nemen en dat ze als ze dat willen het land in kunnen tijdens de campagne om zichzelf voor te stellen aan ‘het volk’. Daarvan gaan ze de komende tijd nog veel meer zien, want samen maken we immers het regeerakkoord compleet. In overleg met het veld heet dat. In eerste instantie waren er honderd dagen voor uitgetrokken, nu tot het zomerreces, dus ruim een maand langer. Komende week zal blijken of de regering ook op een meerderheid kan rekenen in de Eerste Kamer. Anders is het buitenspelen leuk, maar blijft de vraag of het iets oplevert.
Randstadrail
Een drama. Een andere omschrijving is er niet. Het project Randstadrail kraakt aan alle kanten. Eerst reed de nieuwe snelle tram tussen Den Haag en Rotterdam. Tram 3 moest wijken uit de tramtunnel vanwege testritten en daarna het echte werk. Een paar ongelukken die niets met elkaar te maken hebben en de Randstadrail moest uit de roulatie. In ieder geval tussen Rotterdam en Den Haag. Op een veel kleiner traject, Den Haag Centraal station tot Loosduinen rijdt de snelle tram nu wel. Juist op het oude traject van tram 3. Het nieuwe voertuig mag eigenlijk geen tram meer heten. Het is een wit laagdrempelig breed voertuig zonder stempelautomaat en met deuren aan twee kanten. Verwarring alom. Stempelen moet vooraf op het perron, totdat de OVchipkaart komt, want daarvoor hangen de apparaten al in de RR. RR is de afkorting die op de tramhalte staat. Simpelweg 3, zoals nog op een enkele oude halte staat betekent niet dat je daar op kunt stappen. Sterker nog, het betekent dat je daar niet kunt instappen. Want met die deuren aan twee kanten is het toestel flexibeler. Het kan betekenen dat de middenberm de halte is. Een enkele noodhalte die nog niet is weggehaald (je weet nooit of het ding niet alsnog een ongeluk krijgt en weer uit de roulatie moet en de oude trams terugkeren) leidt tot verwarring. Aan die kant willen de deuren niet open en de bestuurder waarschuwt niet even dat de andere kant toegang biedt tot het voertuig. Een man miste twee RR’s op deze manier. De bestuurder keek stoïcijns voor zich uit. Over vijf minuten komt de volgende en bestuurders zijn onaantastbaar geworden. Zij zitten achter glas en mogen niet meer communiceren met hun passagiers. Het is maar de vraag wie het meest lijdt onder het drama.
Bijna klaar
Formateur Jan Peter Balkenende is bijna klaar met zijn werk. Hij praat nu met alle poppetjes. De aanstaande bewindslieden moeten al hun fouten en foutjes opbiechten. Beoogd minister van Binnenlandse Zaken Guusje Ter Horst vertelde nog maar eens dat zij achter het stuur was gekropen met één wijntje boven het toegestane alcoholinname in het verkeer. Mea culpa, maar het is geen probleem om het politieapparaat efficienter te kunnen laten werken, vindt de formateur. Tenminste als we de woorden van Ter Horst moeten geloven. Ella Vogelaar biechtte op dat zij ooit lid is geweest van de communistische partij. Zo heeft iedereen wel iets om te biechten, hoewel een aantal aanstaande bewindslieden wel heel erg braaf is en niets heeft voor de biechtstoel. Een beetje jammer, want dat verkleint de kans op flitsende eerste dagen, zoals die van oud-staatssecretaris Philomena Bijlhout die het zeven uur volhield in het kabinet Balkenende 1. Misschien heeft de formateur wel geleerd van die keer, of van de andere keren. Waarschijnlijk zal hij ook vragen naar de nevenfuncties en hoe snel die kunnen worden neergelegd. Wie gaat voor het Jenevergenootschap in het kabinet zitten? En wie voor de muziekorgels? De journalisten zijn vast weer aan het graven in de obscure hoeken en gaten van het verleden van de bewindslieden. Ronald Plasterk zei ooit dat hij niet de politiek in zou gaan. Toch zit hij nu bijna in vak K. Hij zal zijn columns op moeten geven en moeten spreken met de mond van het kabinet. Zijn mening moet hij bewaren voor de Treveszaal en hij mag niet eens zeggen wat de reacties waren. Het is even afwachten wat nog naar boven komt en of Balkenende 4 echt zo braaf is als het nu lijkt.
Verdelen
Het coalitieakkoord is klaar. Het reizend gezelschap onder leiding van Herman Wijffels kan weer rusten en de meegereisde tafel ook. De premier en zijn vice-premiers zijn bekend: Jan Peter Balkenende, Wouter Bos en André Rouvoet. Nu de rest nog. Welke poppetjes komen waar, gonst het door Den Haag. Zou Sharon Dijksma veroordeeld zijn tot het fractievoorzitterschap, of mag zij een lang gekoesterde wens in vervulling zien gaan en minister worden? In en om Den Haag is het invullen van de posten het gesprek van de dag, of beter van het uur. Wat mij vooral intrigeert is waar de uitverkorenen gaan zitten. Jeugdzaken is nu verdeeld over het ministerie van Justitie, met minister Verdonk als portefeuillehouder, maar zat eerst bij staatssecretaris Clemence Ross van Welzijn en natuurlijk heeft Maria van der Hoeven als Onderwijsminister er ook wat over te zeggen. Waar past de minister van Jeugd en Gezin in dit plaatje? Hetzelfde geldt eigenlijk voor de minister van integratie en wijkverbetering. Gaat die gezellig met de minister van Milieu in de accubak – de bijnaam voor het pand van het huidige ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu zitten? De poppetjes staan misschien te trappelen, in ieder geval heeft iedereen die wat voorstelt zijn telefoon nu dag en nacht aanstaan, maar waar gaan ze zitten. Twee hoofden op één kussen -ministerie in dit geval- moeten wel samen door één deur kunnen. Anders krijg je een situatie als bij Van der Hoeven en haar oud-staatssecretaris Annette Nijs. Dan moet er iemand opstappen en dat heeft Balkenende al genoeg meegemaakt in zijn voorgaande kabinetten. Geen lichtzinnige materie, ook niet voor een doorgewinterde formateur als Balkenende die opgaat voor zijn vierde.
Reizend
Een reizend gezelschap. Geen circusartiesten, of kermisklanten, nee de onderhandelaars voor de nieuwe coalitie gaan op reis. Ze gaan het land door op zoek naar rustige ‘geheime’ locaties. Informateur Herman Wijffels wil de gebruikelijke hoek op het Binnenhof waar vele kabinetten zijn ontstaan weinig zien. Hij wil van locatie naar locatie trekken om verder te praten over de coalitie. Breekpunten zijn er niet in de onderhandelingen, wel wat lastige onderwerpen. Direct na de eerste onderhandelsessie in Beetsterswaag kwamen de drie onderhandelaars naar buiten met achter hen de secondanten. Jan Peter Balkenende voerde als eerste het woord met als eerste woorden ‘de kop is er af’. Wat wel opviel waren de twee andere onderhandelaars. André Rouvoet en Wouter Bos. Zij flankeerden de CDA-onderhandelaar en stonden naar hem te luisteren. Hun blikken gingen naar boven, naar links, naar rechts en weer naar boven. Af en toe keek Rouvoet even bedenkelijk naar Balkenende, alsof hij wilde afdwingen dat Balkenende precies de juiste woorden gebruikte. Het lijkt me wel een mooi gezicht om naar alle doorgehakte knopen de heren zogenaamd casual gekleed te zien verschijnen. Rouvoet en Bos omhoog kijkend en Balkenende met zijn blik naar de vragenstellende verslaggevers. Balkenede weer strak in het pak met stropdas, Bos met een jasje zonder stropdas en Rouvoet in vest of trui. Wijffels de hele dag in trui, totdat de pers hem ontdekt… dan trekt hij zijn jasje weer aan. Het reizend gezelschap verschijnt binnenkort in een theater bij u in de buurt. Blijf uitkijken naar gepantserde auto’s, bewakers en gesloten gordijnen op een rustige locatie. Misschien is dit reizend gezelschap toch meer een circus.
Media
De nieuwe fase van de formatie moest geheim blijven. De vier heren, Herman Wijffels, Jan Peter Balkenende, Wouter Bos en André Rouvoet wilden in alle rust werken aan een missie voor het nieuwe kabinet en knopen doorhakken. Bos verliet de locatie even voor de verjaardag van zijn kleine. De journalisten van de Telegraaf ontdekten de plek waar de onderhandelaars zich hadden teruggetrokken. Het was een koetshuis in Beetsterswaag, in het verre Friesland. Ineens was het gedaan met de rust. De journalisten verzamelden zich snel in het hoge Noorden en stonden alweer voor de deur. Een bekend gezicht bij formaties, ook al was de plaats een beetje anders dan de normale hangplek voor Haagse journalisten op het Binnenhof. Het kostte nog geen dag voor de ontdekking en het was meteen nieuws. De rustige afzondering was mislukt. De macht van de media doet van zich spreken, want snel is een mediamoment ingeruimd. De cameramensen en fotografen mochten even zien hoe de heren er in hun vrijetijdskleding bijzaten. Een ander gezicht dan anders. Daarna gingen de gordijnen terug en zaten de onderhandelaars en hun secondanten als ratten in de val. Zij moeten nu hun werk doen met de media achter de gordijnen. Na de ontdekking wilde de woordvoerder van Wijffels ook wel onthullen dat op de laatste dag van de afzondering een verklaring volgt met de verdere gang van zaken. Dan weten we of er een dichtgetimmerd regeerakkoord komt en of duurzaamheid onderdeel uitmaakt van de missie. Ineens is de afzondering in de openbaarheid. Zoals Bos al eens zei: operatie geslaagd, patiënt overleden. Rust hebben ze niet meer bij hun onderhandelingen, met dank aan de immer speurende media.
Geheim
De formatie is een nieuwe fase ingegaan. De vier heren, Herman Wijffels, Jan Peter Balkenende, Wouter Bos en André Rouvoet zijn op een totnogtoe geheime locatie bijeen. Zij proberen een missie voor het nieuwe kabinet op te stellen en knopen door te hakken. Wat doe je bijvoorbeeld met een regeerakkoord. Schrijf je alle afspraken tot in detail uit, of blijf je bij de hoofdlijnen en komt de rest later? Het zijn geen gemakkelijke zaken waar de heren het over hebben. Vandaar de maatregel om niet op het Binnenhof te praten, waar hongerige journalisten de wacht houden voor elk nieuwtje wat er uit de besprekingen te melden is. Nee, Wijffels kiest voor een geheime locatie in alle rust (Veluwe? Texel?). De drie onderhandelaars kunnen daar gemoedelijk met elkaar praten, even zonder druk van die lastige media. Die speuren zich op hun beurt rot naar de locatie van de besprekingen. Het blijft een groot spel. Dat Wijffels zijn taak echt serieus neemt, blijkt wel uit het feit dat volgens de geruchten de mannen ook allemaal op de geheime locatie blijven overnachten. Na drie dagen krijgen ze hun vrijheid terug en hopelijk ook een plek in de coalitie, want daar is het allemaal om begonnen. Dat betekent waarschijnlijk ook samen ontbijten, lunchen en dineren. Misschien gooit Wijffels er ook nog een survivaltocht of dropping tussendoor om een sterk team te maken en de drie fractieleiders te leren hoe ze elkaar moeten vertrouwen. Een soort kamp, zoals we die van vroeger kennen, maar dan anders. De mannen moeten toch ergens uit komen en dan bedoel ik niet de geheime locatie.