“Erdogan herhaalt dat we nazis + fascisten zijn en beledigt onze politie. Niks deëscaleren. Turkse ambassadeur in NL met hele staf uitwijzen!” “Als je met Turkije wil deëscaleren heeft het altijd zin even Armenië te bellen.” “Een land vol trots en zelfvertrouwen kiest voor deëscaleren. Dat is geen zwakte, maar een kracht.” “Deëscaleren is de nieuwe gamechanger is de nieuwe lavendel en courgettes.”
Je komt er niet onderuit, al dagen vliegt het woord me om de oren: deëscaleren. Geert Wilders, Denk, Jesse Klaver, andere politici, journalisten en NOS teletekst, ze gebruiken het allemaal: Deëscaleren. En premier Mark Rutte wil het ook. Volgens het online woordenboek Van Dale bestaat het niet. De stijlgids van NRC heeft wel de correcte vervoegingswijze:
Correct is: deëscaleren (met een trema). Vervoeging: deëscaleert, deëscaleerde, gedeëscaleerd
De etymologiebank biedt dit keer ook geen uitkomst. De woordenlijst van de Taalunie meldt het volgende:
de de-escalatie (v)[de-es·ca·la·tie]
zelfstandig naamwoord
| enkelvoud | de-escalatie | [de-es·ca·la·tie] |
| meervoud | de-escalaties | [de-es·ca·la·ties] |
Meer resultaat levert escaleren op:
Van Dale: es·ca·le·ren (escaleerde, heeft, is geëscaleerd)1zich geleidelijk uitbreiden: de ruzie escaleerde tot een oorlog
En bij de etymologiebank zien we dan ook de herkomst:
escalatie zn. ‘verernstiging van een situatie zonder uitzicht op een einde’
Nnl. escalatie ‘verernstiging van een militair conflict’ [1965; WPJ 1966].
Ontleend aan Amerikaans-Engels escalation ‘id.’ [1938; OED], afleiding van het werkwoord escalate ‘escaleren’ [1959; OED], eerder ook al ‘met een roltrap omhoog gaan’ [1922; OED]
Het is ondanks dat het al vijftig jaar mee gaat een modewoord. Ideaal voor de politiek, want je gebruikt het en hoeft niets uit te leggen. Je gaat er iets aan doen om iets minder te maken, omlaag te brengen, maar wat en hoe hoef je niet te benoemen. Een handig woord in een conflict, zoals nu met Turkije. Hopelijk stelt één van de collega’s binnenkort eens de vraag wat er precies mee wordt bedoeld. Ik ben benieuwd naar het antwoord. Het is in ieder geval de komende drie dagen ongetwijfeld weer een mooi debatbingowoord. Het zou toch fijn zijn als ze het woord omzeilen en gewoon vertellen wat ze bedoelen. Het conflict niet op laten lopen, de boel sussen, maar ach, misschien willen ze dat wel niet. En hebben ze een aardig rookgordijn opgetrokken door het gebruik van deëscaleren.