In Huize Het Oosten in Bilthoven wonen en werken oudere vrijmetselaren en mensen die daar affiniteit mee hebben. De eigenaar wilde nieuwbouw met een hoofdrol voor de buitenruimte. “De ultradunne balkons zijn duurzaam en je zit bij huis toch ook een beetje in het park”, zegt architect Maaike Westinga van TenBrasWestinga uit Amersfoort. De balkons wonnen de Betonprijs 2013 Woningbouw.
Oorspronkelijk was Huize Het Oosten voor oude vrijmetselaren die terugkwamen uit de Oost, vandaar de naam. Het complex had kamers van 28 en 40 m2, te klein voor de ouderen van nu. Bovendien splitste het oude haakvormige gebouw het park rond Huize Het Oosten in twee delen. De nieuwbouw bestaat uit 55 moderne huurappartementen om het park met service, verdeeld over twee delen: de Jan Lievens en de Judith Leyster, genoemd naar meesterschilders. “Ons uitgangspunt was wonen tussen het groen en we wilden een soort veranda’s als referentie aan Indië”, zegt Westinga. “De roos en de acacia zijn belangrijk voor de vrijmetselarij en daar hebben we rekening mee gehouden, we hebben bijvoorbeeld een grote tekening van een roos op de zonwering geplaatst”.
Er zijn meerdere ontmoetingsplaatsen in Huize Het Oosten, waaronder een soort tempel, maçonnieke ruimte, waar de drie loges van de vrijmetselaars in Bilthoven elkaar ontmoeten. Deze doelgroep stelde volgens de architect geen extra eisen aan het ontwerp. De opdrachtgever gaf haar alle ruimte. Constructeur Pieters Bouwtechniek uit Haarlem kwam op het idee van de ultradunne balkons door een project in Delft waar hij werkte met dit product van het Deense HiCon. De balkons hebben met 8,5 cm een derde van de dikte van een traditioneel balkon en zijn eenvoudig te bevestigen. Het gebruikte materiaal is extreem duurzaam, de balkons kunnen zeker een eeuw mee.
CRC
De balkons zijn gemaakt van Compact Reinforced Composite (CRC), een betonmortelsoort met staalvezels wat het tot een taai materiaal maakt waar weinig wapening voor nodig is. “De balkons hebben een nadrukkelijke rol in het ontwerp als een horizontaal lijnenspel. De dunne constructie benadrukt dat idee. We moesten wel vooraf precies de plek van de boorgaten berekenen, want je kunt er niet in boren. Het is een soort dikke yoghurt en door de staalvezels heb je geen dikke wapening nodig. De berekening vooraf voor de balustrade en de zonwering kwam dus erg nauwkeurig. Bij het ene gebouw staan de balkons haaks op het gebouw, bij de andere zijn ze zigzaggend met een schuine aansluiting, een precisiemeetwerk. Wij wilden een afschot van het balkon en we wilden niet meer dan 2 cm verschil tussen binnen en buiten. Dat was geen probleem”, vertelt Westinga.
De ophanging van de balkons is nu tegen het gebouw. “Eerst wilden we met isokorven werken, maar de aannemer wilde liever aangestoten nokken”. De aannemer moest wel strak plannen, omdat het materiaal in delen uit Denemarken kwam en meteen verwerkt moest worden. “Dat leverde extra druk op. De producent is langs geweest om met de aannemer de zaken door te nemen”. Inmiddels heeft de Deense producent samenwerking gezocht met een Nederlands bedrijf. Dat betekent dat bij een volgend project het materiaal uit Nederland kan komen en niet meer uit Denemarken verscheept hoeft te worden.
Kwaliteit
De architect ziet alleen maar voordelen van de ultradunne balkons. Westinga heeft zich laten overtuigen van de kwaliteit van het materiaal. “Pieters heeft een aantal testen gedaan, bijvoorbeeld een balkon vol gezet met zandzakken om doorbuiging te meten. Ons uitgangspunt is dat het veilig moet voelen en niet moet gaan bewegen, zeker als een oudere zijn balkon op stapt”. De zandzakkentest bewees dat het materiaal stijf bleef.
Er waren geen extra eisen aan de omheining van de balkons. “De balustrade hebben we zelf ontworpen. Deze bestaat uit omgekeerde hoekprofielen en een omlijsting van staal met daartussen doorvalveilig glas”, aldus Westinga. Het geeft het gevoel dat degene op zijn balkon toch midden in het park is. Van een afstandje ziet het er mede door de dunne balkons ook zo uit.
“We willen deze techniek zeker vaker gaan gebruiken. We weten nu waar we op moeten letten. Gelukkig hadden we een opdrachtgever die duurzaamheid belangrijk vond. De provincie Utrecht had dit project uitgeroepen tot koploper in maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzaamheid. Dat rechtvaardigde ook de extra investering. Je gebruikt minder materiaal en door de samenstelling schijnt het ook onderhoudsvriendelijk te zijn, maar dat moet nog blijken”.
Hoe veel meer geld deze balkons hebben gekost kan Westinga niet precies zeggen. Omdat het lichter is en minder materiaal vergt, kon zij op andere delen besparen, bijvoorbeeld op wapening en het waterdicht maken. Bovendien was de planning strak en in twee maanden waren alle delen uit Denemarken over en aangebracht. “Het resultaat is fantastisch. Je zit buiten en het park is geweldig met een mooie rode beuk. Je hebt helemaal niet het idee dat je tussen ouderenwoningen zit”, besluit Westinga.