Jaren gebeurde er niets aan het technisch onderhoud van Pakhuis Hartenlust in Leeuwarden. Het was velen een doorn in het oog en plannen voor een opknapbeurt sneuvelden, tot het plan om woningen in het pakhuis te maken met behoud van zoveel mogelijk originele details en de oorspronkelijke constructie. Nieuw in oud.
Het pakhuis was jaren in gebruik van stichting Emmaus die het gebruikte als winkel voor tweedehands goederen waarvan de opbrengst naar goede doelen gaat. Die liet het pand vervallen en dat was vele mensen een doorn in het oog. Uiteindelijk kwam projectontwikkelaar Lontplan met de oplossing. Het ontwerp van Jelle de Jong architekten was toen al praktisch klaar.
“Wij zijn in 2006 betrokken bij het project door een particulier, Cor Visser, die zich zorgen maakte over de toekomst van het pand. Het was technisch in slechte staat en al een paar keer mislukten andere plannen om het pand een nieuwe bestemming te geven. Wij hadden een ontwerp met appartementen en wat commerciële ruimten en wij zijn door Lontplan mee overgenomen”, zegt projectarchitect Wytze Bouma van Jelle de Jong architekten.
Plan
Het plan bestond uit het maken van 28 appartementen. Zes daarvan hebben aan de zijgevel een balkon gekregen. “Dat kon maar aan één kant, omdat je aan de andere kant met de erfscheiding zit en aan de voorgevel vonden we balkons niet acceptabel, omdat dat een te grote aantasting zou zijn van het beeld”. In de moeilijk bewoonbare ruimten, vanwege lichtval en uitzicht aan de erfscheidingskant zijn daarom kantoren en vergaderruimten gekomen. Lontplan heeft aan het project bovendien nog een gezamenlijke ruimte voor de bewoners toegevoegd, bijvoorbeeld voor feestjes. Het pakhuis is over het algemeen vier verdiepingen hoog met aan weerszijden een torenkamer. “De ene bewoner heeft er een slaapkamer van gemaakt, de ander een woonkamer. De bewoners zijn betrokken bij de inrichting. De badkamer lag vast, maar de rest mochten ze zelf bepalen”, aldus Bouma.
Oorspronkelijke tekeningen
De tekeningen van het oorspronkelijke ontwerp voor het ijzerwarenpakhuis van de Leeuwarder architect Feddema uit 1906 waren samen met een kleuronderzoek het uitgangspunt voor de renovatie. Emmaus had als doel een zo groot mogelijk vloeroppervlak te maken en had daarom vloeren toegevoegd. Die zijn verwijderd en de originele gaanderijen zijn aangepast aan de eisen van het bouwbesluit. “De vloeren in de appartementen zijn iets hoger. De huidige appartementen waren vroeger opslagruimtes voor moertjes, schroefjes en ander materiaal. De gaanderijen hebben wij daarom opgehoogd met aluminiumplaten op vilt, zodat het lopen niet doorklinkt in de appartementen. De hekken waren ook te laag, dus die hebben we verhoogd met behoud van de detaillering en het originele materiaal: staal.
Worsteling
Het was soms wel een worsteling om de oude constructie te behouden en het pand toch geschikt te maken voor bewoning. In de appartementen zijn over de originele houten vloeren op stalen liggers zwevende cementvloeren aangebracht mede om geluidoverlast naar benedenburen te voorkomen. Tussen de balken van het plafond is een nieuwe plafondlaag aangebracht voor de isolatie. “We hebben het er expres niet onder gedaan. We hebben bewust alle originele elementen in tact gelaten voor zover dat goed was”.
Bouwbesluit
Vernieuwingen waren wel nodig om aan het Bouwbesluit en de wooneisen van deze tijd te voldoen. De houten kozijnen waren aan vervanging toe en daar zijn nieuwe voor aangebracht, even breed als het origineel. “Die liggen net als de oude houten kozijnen diep in het metselwerk. Het vervangen van deze kozijnen bood ons meteen de kans om het oude ijzerwerk te verwijderen. Dat was gaan roesten en tastte het metselwerk aan”. Nieuwe ramen zijn toegevoegd van aluminium. “Die liggen minder diep in het metselwerk. We wilden benadrukken wat we nieuw hebben aangebracht ten opzichte van de oude constructie. Een nieuwe gaanderij die we hebben toegevoegd om naar de appartementen aan de overkant te komen, wijkt af van het origineel. Als je goed kijkt, zie je dat. Meer in het oog springen de nieuwe muren op de begane grond die we met houtwolcement hebben gemaakt en niet met baksteen om ook hier het verschil aan te geven en de balkons zijn strak en modern als contrast met de bestaande constructie”.
Het licht op de binnenruimte komt door de originele ramen en daar hoefde de architect niets aan te doen. “Het licht vanuit het Noorden valt daar zo mooi naar binnen op de voormalige binnenstraten, er was geen reden om extra voorzieningen te treffen”.