Tien jaar geleden namen de files minder snel toe, tot 1999. Deskundigen wisten dat in 1998 al, maar minister Tineke Netelenbos kwam met een pakket maatregelen om de files drastisch te verminderen.
Minister Netelenbos van Verkeer en Waterstaat schreef in de begroting voor 1999 dat zij met verbeterde verkeersinformatie, vervoermanagement, benuttingmaatregelen, selectieve aanleg van infrastructuur en extra openbaar vervoer in de spits een vermindering van het aantal files wilde. Ook verwachtte ze veel van het rekeningrijden. ‘Dit alles moet en kan in 2005 leiden tot een personen- en goederenvervoersysteem met betrouwbare reistijden, waarbij de filelast is teruggebracht tot het niveau van pakweg 1990’, staat in de begroting.
De filezwaarte –duur van de file vermenigvuldigd met de lengte- nam evenwel in 1999 met tien procent toe ten opzichte van 1998. Het aantal files nam toe: in 1999 stonden er 29.226. In 1990 stond de teller nog op 6.075 files, terwijl het aantal auto’s op de weg toenam van 5,8 naar 7,3 miljoen. ‘Dat beeld is wel een beetje vertekend. Een deel van die toename ligt aan het grotere aantal meetpunten, in 1990 werden nog niet op alle wegen files geregistreerd’, zegt Arnoud Broekhuis, filedeskundige van de ANWB. Dit verschil is moeilijk na te gaan: het ministerie van Verkeer en Waterstaat heeft geen overzicht van aantallen meetpunten, omdat verschillende overheden daarvoor verantwoordelijk zijn.
Gering
‘Betere verkeersinformatie is er wel gekomen, maar het effect daarvan is gering, omdat automobilisten tegen de verwachting in liever stilstaan dan omrijden’, zegt Broekhuis. Ook aan benutting is wel wat gedaan met de aanleg van spitsstroken. Hoogleraar Ruimtelijke Economie Erik Verhoef (Vrije Universiteit Amsterdam): ‘Het was altijd zo dat prijsbeleid, het rekeningrijden, verschil moest maken. Dat is toen niet gelukt, maar de huidige minister Camiel Eurlings pakt dat nu weer op. Het andere heeft niet veel opgelost. Al moet je niet alleen kijken naar de groei van de files, want zonder de maatregelen was het misschien veel erger geweest.’ Verhoef heeft wel zijn twijfels over de effectiviteit van de maatregelen. ‘De tragiek is dat als het wat oplost, weer meer mensen voor de auto kiezen. Mensen willen kennelijk in de file staan.’
De millenniumwisseling betekende het einde aan een al dan niet gespeelde naïviteit in Den Haag en ook daar drong door dat files onoplosbaar zijn. ‘Het adagium van Netelenbos werd toen “ mobiliteit mag”. Misschien kwam dat door jaren van vechten tegen de bierkaai’, zegt Verhoef. ‘De vraag is niet meer hoe veel kilometer er worden afgelegd, maar hoe. Voor een beter milieu kun je kiezen tussen minder rijden of een schonere auto nemen. Veel mensen doen liever het laatste.’
Het zoveelste advies over files verscheen deze week van de commissie De Waal. Die verwacht veel van spreiding door ruimere werktijden om de files op de Nederlandse wegen te verminderen.
Filebestrijding
Tessel van Ballegooijen is verkeersregelspecialist bij het Groene Golfteam (GGT) van Rijkswaterstaat. Het team adviseert rijk, provincies en gemeenten, de wegbeheerders, over betere verkeersdoorstroming op kruispunten. ‘We adviseren over afstemming van verkeerslichten. In theorie heb ik al in drie gemeenten de files opgelost.’ Lindy Molenkamp, afdelingshoofd van het GGT en projectmanager Fileproof (zestig projecten voor filevermindering), werkt sinds 1992 in het vakgebied. ‘Er komt steeds meer verkeer. Als je aan de ene weg werkt, krijgen de buren een probleem. Daarom werken we als wegbeheerders steeds vaker samen. Filevermindering kan, maar alleen door een samenspel van maatregelen.’