Vanaf het prille begin van het onderwijs leert een kind de beginselen van het schrijven. De vormen die het dan leert maken in de lucht en op papier, groeien later uit tot letters. Veel oefenen laat de beide hersenhelften samenwerken en grift de letters in het geheugen. Leuk en belangrijk voor later.

  1. Is leren schrijven nog steeds belangrijk, nu we steeds meer doen op tablets, smartphones en computers?

Schrijven is zoveel meer dan een handig middel om snel een geheugensteuntje te maken. Het helpt bij de herkenning van de letters, de hand-oog coördinatie en de concentratie. Bovendien traint het je hersenen om je vingers heel precies aan te sturen.

De motorische ontwikkeling van een kind begint al in de baarmoeder. Ongeveer vier weken na de geboorte gaat een kind reiken en grijpen en daarmee de fijne motoriek ontwikkelen die ook nodig is voor het leren schrijven. De beide hersenhelften leren samen te werken. De invloed van het handschrift op de fijne motoriek bij kinderen is wetenschappelijk nog niet bewezen. Bij volwassenen is wel bewezen dat een onderzoeksgroep die vooral schrijft minder problemen heeft met de fijne motoriek dan de groep die vooral typt.

Een kind dat leert schrijven, grift de letters in het geheugen. Dat helpt ook bij de herkenning van een letter bij het leren lezen. Uit onderzoek blijkt dat het overtrekken van letters niet helpt om deze in het systeem te krijgen. Uitleg over de vorm helpt wel. Zes keer een korte instructie en oefenen van de letter en het kinderbrein herkent de letter. Daarna is het een kwestie van veel oefenen om soepel en vlot te leren schrijven.

Een goed handschrift is bovendien belangrijk voor de toekomst. Bijvoorbeeld als de docenten op middelbare scholen of in het hoger onderwijs het handschrift niet kunnen ontcijferen bij toetsen, leidt dat onherroepelijk tot een onvoldoende. Even een kattebelletje achterlaten voor een collega of familielid kan tot grote misverstanden leiden als het onleesbaar is.

  1. Hoe gaat het leren schrijven precies?

Feitelijk begint dat al in de kleutergroepen met het maken van vormen -waarbij wordt gelet op de juiste houding-  een goede papierligging en het goed vasthouden van pen of potlood. De bewegingen gaan van groot naar klein en de hand-oog coördinatie krijgt spelenderwijs aandacht. Vanaf groep 3 oefenen de kinderen letters en leren zij woorden te vormen. Daarna is het een kwestie van oefenen van de letters zelf, de afstand ertussen en van schrijftempo. Vanaf groep 7 ontwikkelt het kind een eigen handschrift, veelal een combinatie van losse en vaste letters. Hoewel de meeste schrijfmethoden nu nog uitgaan van vaste letters is niet bewezen wat beter is, los of aan elkaar leren schrijven. De meeste scholen lijken een voorkeur te hebben voor het laatste.

  1. Waar let de leerkracht op?

De leerkracht let op de houding, de greep op het schrijfmateriaal en de ontwikkeling en leesbaarheid van de tekens. Hij let ook op de vorderingen, kijkt de schriftjes na en houdt de ouders en kinderen op de hoogte van de vorderingen.

  1. Wat als je kind moeite heeft met leren schrijven?

Vaak signaleert de leerkracht als er iets mis is met het handschrift of de motorische ontwikkeling van je kind. Hij kan bijvoorbeeld extra oefeningen geven, of vragen om thuis te oefenen. Als het handschrift niet verbetert, kan hij adviseren naar de remedial teacher of de schrijfpedagoog te gaan. Als dat na drie maanden niet helpt, of als er grote motorische problemen zijn –dat signaleert de leerkracht- dan kan via de huisarts een verwijzing naar de kinderfysiotherapeut een uitkomst zijn. Die ziet waar het probleem ligt, in de pols, in de vingers of het totaal. Deze kan ook oefeningen voor thuis meegeven, bijvoorbeeld het maken van muizentrapjes.

  1. Waarom hebben jongens vaker een beroerder handschrift dan meisjes?

Jongens melden zich veel vaker met handschriftproblemen dan meisjes. Jongens van zeven jaar lopen volgens onderzoekers ruim een jaar achter bij meisjes in de fijne motoriek. Er zijn zelfs verschillen in spiergroei en hersenontwikkeling gemeten. In de praktijk blijkt dat meisjes al vroeg spelen met kralen en bijvoorbeeld vlechten maken in het haar bij poppen of bij zichzelf, waardoor zij al eerder bezig zijn met de fijne motoriek. Jongens spelen eerder met groter speelgoed, zoals blokken en auto’s.

  1. Wat kun je als ouder doen?

Zet je kind niet onder druk. Je kunt als ouder zorgen uiten bij de leerkracht. Samen kom je tot de beste oplossing. In eerste instantie kan de leerkracht je kind extra oefeningen geven in de klas. In overleg kunnen ook oefeningen voor thuis worden meegegeven. Zorg dat je als ouder van de leerkracht hoort waar je op moet letten en benader het positief, wijs je kind vooral op wat goed gaat. Belangrijk is dat de methode aansluit bij school, dus werk niet zomaar met een schriftje uit de boekhandel, maar overleg eerst met de leerkracht. En geef je kind een potlood en geen gladde pen, zodat het grip houdt.

 

Met medewerking van kinderfysiotherapeut Anneloes Overvelde, leerkracht en onderwijsdeskundige van J/M Ouders Nathalie van Thiel en grafoloog en schrijfpedagoog Charlotte Servatius

Tips voor een beter handschrift

  • Overleg eerst met de leerkracht over het thuis oefenen, de methode en blijf in gesprek over de vorderingen
  • Zet een kind goed rechtop aan tafel met beide voeten op de grond
  • Leg het schrift een beetje schuin
  • Leg het schrift niet te dicht bij de buik, zorg voor bewegingsruimte
  • Geef geen gladde pen, maar liever een potlood en let op de juiste greep
  • Veel oefenen en het positief blijven benaderen, nadruk leggen op wat goed gaat
  • Werk spelenderwijs aan de fijne motoriek, zoals oefenen met knoopjes, boterham smeren, met lego spelen, muizentrapjes maken etc.

Wat zijn de belangrijkste schrijfmethoden?

Er zijn verschillende lesmethoden op de markt voor basisscholen om kinderen te leren schrijven. Vaak beginnen deze in groep 1 met het maken van vormen. De verschillen zitten in het leren van losse letters en aan elkaar schrift en de koppeling met een leesmethode of een onafhankelijke schrijfmethode. Veel uitgevers hebben een eigen schrijfmethode ontwikkeld, maar verspreidingscijfers houden zij uit concurrentieoogpunt geheim. Duidelijk is wel dat Pennenstreken en Schrijven in de basisschool het populairst zijn.

Pennenstreken (Zwijsen) oefent de letters los, maar wel in de aan elkaar schrijfvorm. Vanaf groep 3 gaan de kinderen de letters aan elkaar plakken. Schrijven in de basisschool (Noordhoff) heeft twee pakketten: voor los en aan elkaar schrijven. Scholen kunnen zelf een pakket kiezen, maar ook wisselen van aan elkaar naar los als een kind vloeiend schrijven te moeilijk vindt.

Schrijven leer je zo! (Reed Business) is een methode die uitgaat van blokletters, het schrijven van losse letters. Dit gaat in rondschrift. Na elke letter stokt de beweging even –het potlood wordt opgetild, voordat het kind begint aan een nieuwe letter. De methode Schrift (Thieme) gaat als enige niet uit van de motoriek, maar laat kinderen goed kijken naar de vormen van de letters voor ze ze moeten natekenen.

Malmberg werkt aan een herziening van de schrijfmethodes Handschrift en Schrijfsleutel. De laatste gaat over in Klinkers dat aansluit bij het leesprogramma Lijn 3.

 

Kijk ook op: www.jmouders.nl/lerenschrijven